Vondelingen in Amsterdam
Tentoonstelling Vondelingen in het Stadsarchief Amsterdam – juli 2020.
Tegenwoordig haalt een vondeling bijna altijd de krantenkoppen. Het is nu vrij zeldzaam om een achtergelaten baby te vinden, maar er was een tijd dat dit vrij vaak voorkwam.
Rond 1800 werden jaarlijks in Amsterdam zo’n 800 kinderen gevonden – dagelijks één tot drie. Al deze vondelingen werden opgevangen door het Aalmoezeniersweeshuis aan de Prinsengracht, dat later het Hof van Justitie werd. Nu wordt het gebouw omgetoverd tot een luxe 5-sterrenhotel. Een scherper contrast is nauwelijks denkbaar – van een weeshuis voor de armen tot een vijfsterrenhotel in minder dan 200 jaar.
Toen ik de tentoonstellingsruimte binnenliep wist ik niet echt wat ik kon verwachten, maar ik was ontroerd door de vele persoonlijke spullen van de kinderen die er uitgestald lagen. Het verdriet en de ontberingen van deze kinderen en hun ouders werden gelijk duidelijk door naar een versleten jurkje of vestje te kijken…

Kleding van weeskinderen opgevangen door het Aalmoezeniersweeshuis Amsterdam

Vest van Amsterdams weeskind met ernaast oude foto’s
In de inname-boeken werd een register bijgehouden met de naam, de plaats waar het kind werd gevonden en (ernaast geplakt op de pagina) het briefje dat bij het kind lag. Achternamen werden verzonnen door de regenten van het weeshuis. In die tijd was het gebruikelijk om het kind toe te wijzen aan een zgn. min, die de baby vervolgens opvoedde.

Inname-boeken van het Aalmoezeniersweeshuis, Amsterdam

Pagina in het inname-register van het Aalmoezeniersweeshuis, Amsterdam, met in tweeën gesneden gebedskaart
Deze kleine boekjes getuigen van de extreme armoede in Amsterdam rond 1800. Op elke bladzijde de naam van de vondeling, vaak vergezeld van een briefje dat de ouders in de kleren van het kind hadden gestopt. De notitie vermeldde de naam, de leeftijd en vaak ook de religie. Samen met het briefje lieten de ouders soms een stuk lint of een in tweeën geknipte speelkaart achter. De ouders hielden dan de andere helft, in de hoop dat ze hun kind op een dag weer mee naar huis zouden kunnen nemen.

Pagina in het register van kinderen opgenomen door het Aalmoezeniersweeshuis, met een stuk lint
Het archief van het weeshuis is één van de meest bijzondere en ontroerende verzamelingen documenten die in het Stadsarchief Amsterdam wordt bewaard. Moeders lieten vaak een persoonlijk briefje achter bij hun kind en die briefjes zijn allemaal bewaard. Hun oprechte smeekbeden geven een ontroerend beeld van het lot van deze kinderen en het verdriet van hun moeders, die behoorden tot de armste inwoners van de stad. De tentoonstelling gaat over moederliefde, armoede en elkaar helpen. En over hoe er rond 1800 voor kwetsbare kinderen werd gezorgd.

Kluisjes van het weeshuis. Elk kind kreeg een kleine genummerde la voor persoonlijke bezittingen.
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.
Location: Stadsarchief Amsterdam, De Bazel, Vijzelstraat 32.