Torensluis

De Toren­sluis is een boog­brug uit 1649 over het Singel op de hoek van de Toren­steeg. Met een breedte van 42 meter is het de breedste brug van Amsterdam en bovendien de oudste brug in origi­nele staat. Vroeger werd de brede brug ook als markt gebruikt. Onder de brug was een sluis.

Bij het ontwerp van de brug had men eigen­lijk gebouwtjes er boven­op gepland, die dan verhuurd konden worden om de kosten van de bouw te dekken. Dat plan werd naar de prullen­bak verwezen vanwege het verwachte verkeer over de brug. Onder de brug zijn nog de oude kerkers (ooit gebruikt als gevangenis en opslag) zichtbaar, open voor het publiek.

Torensluisbrug over het Singel.

Jan Roodenpoortstoren

De Toren­­sluis brug verving een houten brug uit de Late Middel­eeuwen. Aan de andere kant van het Singel lag de lijn­baan van Jan Rooden, naar wie de poort en de toren waren vernoemd. Toen in 1590 de nieuwe stads­muur af was, was de Jan Rooden­poort één van de vijf kleinere poorten van de stad (naast de drie grotere). De poort had ook een half­ronde toren, de Jan Rooden­poorts­toren.

Toren­sluis met Jan Rooden­poorts­toren, schilderij van H.G. ten Cate uit 1829.

De stenen stadmuur (die werd afgebroken in 1600) was ingehaald door de Eerste Uitleg van Amsterdam in 1585 — maar deze toren, die nu geen functie meer had nu hij niet meer aan de rand lag, werd gespaard. De houten brug werd in 1602 vernieuwd. Nadat de klokke­toren van het oude Stadhuis op de Dam was afge­broken, nam de Jan Rooden­poorts­toren die functie in 1617 over. De half­ronde toren kreeg een vier­kante muur erom­heen en een 55 meter hoge houten toren­spits.

Toegang tot de vroegere kerker onder de Toren­sluis.

Het einde van de toren

Gedurende de Franse periode was de gevangenis berucht om zijn wrede regime — dat was zelfs zo erg, dat een woedende menigte in 1814 de toren bestormde om de gevangenen te bevrijden. Nadat de Fransen vertrok­ken waren was de stad zo arm dat er helemaal geen onder­houd werd gepleegd aan de toren, en uit­einde­lijk moest hij worden afge­broken in 1829.

De lichtere keitjes geven de omtrek aan van de fundering van de vroegere Jan Rooden­poorts­toren.

In 2003 werd de omtrek van de oude toren zichtbaar gemaakt met lichter gekleurde keitjes in het wegdek (de nog steeds solide toren­fundering was eronder ontdekt). In de jaren 1950 werd de brug totaal gereno­veerd.

Multatuli

Bovenop de brug staat een bronzen standbeeld van de schrijver Multatuli (alias van Eduard Douwes Dekker, 1820-1887). Hij is bekend van zijn roman Max Havelaar (1860), waarin hij de mis­standen van het Neder­landse kolonialisme in Nederlands-Indië aan de kaak stelde (het huidige Indonesië).

Beeld van schrijver Multatuli op de Torensluis (2020).

Gezicht op het Singel naar het noorden vanaf de Toren­sluis­brug (2020).