Sint Olofskapel
De Sint Olofskapel op de Zeedijk 2A, vlakbij de Sint Olofspoort steeg, is één van de oudste kapellen in Amsterdam. De kapel werd tussen 1440 en 1450 gebouwd vlak naast de vroegere Sint Olofspoort uit 1370, die in 1618 werd afgebroken. In 1644 werd de kapel uitgebreid tot zijn huidige omvang, geïnspireerd door gotische architectuurstijlen. De toegangspoort op de Zeedijk stamt uit 1644, de twee toegangspoorten op de Nieuwebrugsteeg stammen uit 1620 en 1671.

Sint Olofskapel op de Zeedijk, gezien naar de Sint Olofspoort en de Prins Hendrikkade (augustus 2021).
De kapel was vanaf de 15e eeuw een Katholiek gebedshuis. Na de Amsterdamse Alteratie van 1578 stond het gebouw een tijd lang leeg, kooplieden gebruikten het vanaf 1586 als handelsbeurs. Na 1602 werden er Protestantse diensten gehouden en werd de kapel de Oudezijds Kapel genoemd — diensten werden er verzorgd tot 1912. De Nieuwezijds Kapel was de vroegere Heilige Stede op het Rokin, die in 1908 werd afgebroken.

Ingang van de Sint Olofskapel op de Zeedijk, gezien in zuidelijke richting (augustus 2021).
Het meeste van de kapel ging verloren door een aantal branden. Na de laatste grote brand in 1966 lag de kapel er decennia lang als een ruïne bij, tot de stad de kapel in 1991 aankocht kocht en liet restaureren. Nu is de kapel een zaal voor evenementen van het Barbizon Palace hotel, om de hoek op de Prins Hendrikkade, verbonden met het hotel door een ondergrondse gang onder de Zeedijk door.
Michiel de Ruyter
De beroemde Nederlandse admiraal Michiel de Ruyter (1607–1676) woonde op de Prins Hendrikkade 131 en was een trouwe kerkganger. De kerkbank die voor hem gereserveerd was in de Olofskapel is bewaard gebleven en kun je daar nog steeds bekijken.

Detail van een portret van de Nederlandse admiraal Michiel de Ruyter, van schilder Ferdinand Bol uit 1767.
Jeruzalemkapel
Na een verwoestende brand in 1966 stond alleen de 17e eeuwse gevel van de Sint Olofskapel nog overeind. Archaeologisch onderzoek in 1991 bracht aan het licht dat er nog een andere kleinere kapel binnen de muren van de Olofskapel had gestaan, de Jeruzalemkapel uit 1490. Deze Jeruzalemkapellen stonden toen door heel Europa en vele ook in Nederland — ze bevatten een kopie van het Heilige Graf in Jeruzalem. Christelijke pelgrims die naar dit graf in Jeruzalem waren geweest — wat een speciale status gaf, vergelijkbaar met moslims die Mekka bezochten — troffen elkaar in die kapellen.

Tekening van de Jeruzalemkapel in 1644, toegeschreven aan Roelant Roghman (Stadsarchief Amsterdam).
Deze broederschap van pelgrims die naar het Heilige Graf in Jeruzalem waren geweest en zo ridder werden in de Orde van het Heilige Graf met het recht om een palmtak te dragen (een zgn. Jeruzalemveer), hielden elk jaar op Palmzondag een processie door de stad, met een houten Christus op een houten ezel op wielen, om de intocht van Jezus in Jeruzalem te vieren. In de 17e eeuw verliet de broederschap de stad — de vervallen kapel werd in 1644 afgebroken zodat de (nu Protestantse) Olofskapel kon uitbreiden. De stad Gouda heeft nu de enige overgebleven Jeruzalemkapel in Nederland.
Amsterdam in de 14e eeuw
Amsterdam was in de 14e eeuw een heel klein stadje met maar 2.500 inwoners, aan weerszijden begrensd door de Oudezijds Voorburgwal en de Nieuwezijds Voorburgwal. Het Singel was nog niet gegraven en de latere grachtengordel was nog leeg weiland. Pallissades beschermden de jonge stad en er waren maar drie toegangspoorten: de (eerste) Haarlemmerpoort in het westen, de Bindwijkerpoort in het zuiden (bij het Spui) en de Sint Olofspoort uit 1370 in het noorden. Deze drie stadspoorten werden streng bewaakt, ze gingen iedere ochtend open en werden ’s avonds weer gesloten. Toen de stad in 1425 uitbreidde, verloor de Sint Olofspoort haar functie als stadspoort en werd hij gedurende 200 jaar een gevangenis tot in 1618.

De Sint Olofskapel, met de Sint Olofspoort nog intact in 1544.
De kapelpoort op de Zeedijk
De toegangspoort tot de kapel op de Zeedijk, met een skelet en in het Latijn de tekst “Hoop op leven aan de overkant”, werd in 1620 door Hendrick de Keyser gebouwd. Hij was oorspronkelijk bedoeld als versiering voor de begraafplaats van de Westerkerk op de Westermarkt, maar werd in 1655 naar de Sint Olofskapel verplaatst. De Sint Olofskapel was, zoals in Amsterdam gebruikelijk, niet alleen een kerk maar ook een begraafplaats voor veel belangrijke Amsterdammers van 1600 tot 1850.

Toegangspoort van de Sint Olofskapel op de Zeedijk (augustus 2021). In het Latijns de tekst “Hoop op leven aan de overkant”.
De gevelsteen rechts met de zon werd daar geplaatst ter gedachtenis aan architect Boudewijn de Court Onderwater, die de herbouw en restauratie van de kapel had begeleid, maar vlak voor de opening in 1992 overleed.

Sint Olofskapel aan de Zeedijk, gezien naar de Prins Hendrikkade (augustus 2021).
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.