Sint Luciënsteeg

De Sint Luciën­steeg is een nauwe straat die loopt van de Kalver­straat tot de Nieuwe­zijds Voor­burg­wal. Op een klein pleintje aan de steeg vind je een bij­zondere winkel en een groot aantal gevel­stenen. Op nummer 27 een toegangs­poort van het Amsterdam Museum, dat in de Middel­eeuwen het Sint Luciën­klooster was en vanaf 1579 het Burger­wees­huis.

De Sint Luciën­steeg, kijkend naar de ingang voor de meisjes van het voor­malige Burger­weeshuis (nu Amsterdam Museum).
Links de Posthumus­winkel, rechts een deel van de muur met de geredde gevel­stenen (2020).

Bewaarde gevel­stenen

Op één van de de buiten­muren van het Amsterdam Museum is in de open lucht een verzameling gevel­stenen te zien, bijnaam Gevel­steen­museum.

Deze 47 stenen kwamen van eerder afge­broken huizen en werden hier aan de muur bevestigd tussen 1924 en 1927 — ze kregen een uitge­breide restau­ratie in 2012-2013. Veel stenen hebben een interes­sante geschiedenis. Het initiatief kwam van de Vereni­ging Vrienden van Amster­damse Gevel­stenen (VVAG).
Website VVAG: https://www.gevelstenenvanamsterdam.nl/

Sint Luciënklooster

In 1414 schonk een zekere Coptgin Ysebrandtsz een terrein naast het Begijn­hof aan de zusters, die hier een klooster neer­zetten, het was het eerste van drie kloosters aan de Nieuwe Zijde. Een kapel en een kerk­hof volgden in 1433. De huidige Sint Luciën­steeg werd in 1532 aangelegd en verbond de Kalver­straat met een brug over de Nieuwe­zijds Voor­burg­wal. De uiterste punt van het terrein werd door de gemeente toege­wezen aan timmer­man Jacob Jansz in 1536. De andere kant van de Nieuwe­zijds Voor­burg­wal heette toen de Boom­markt.

Onder de lens het voormalige Sint Luciën­klooster uit 1414, op een kaart van Cornelis Anthonisz uit 1544.

Het klooster had een brouwerij en weef­getouwen en verhuurde ook grond en huizen, zowel binnen als buiten de stad. Toen Amsterdam tegen het einde van de 15e eeuw helemaal ommuurd was, barstte de stad al snel uit haar voegen vanwege het groeiende aantal inwoners. Rond 1513 waren er 21 kloosters binnen de muren van Amsterdam, die veel kost­bare grond bezet hielden in de over­bevolkte stad.

Het Sint Luciën­klooster in 1544. Links het terrein van het Begijnhof.
Boven de Nieuwe­zijds Voorburg­wal (met de Boom­markt), onder de Begijnen­sloot (allebei nog water toen).

Omdat kloosters vrij­gesteld waren van gemeente­lijke en andere belastingen konden ze hun brood, bier en stoffen ver onder de prijs van de gilden aan­bieden. Er volgden dan ook vele maat­regelen om dit te corri­geren, met zelfs een ban op het ontvangen van giften en legaten, wat tot armoede in de kloosters leidde. Na de Protestantse Alteratie in 1578 werden de kloosters onteigend en kregen ze andere bestemmingen.

Het Burgerweeshuis

Op 31 maart 1579 werd het Sint Luciën­klooster met alle bezit­tingen over­ge­dragen aan de regenten van het Burger­wees­huis. Er waren toen nog 16 zusters in het klooster (van 31 tot 67 jaar oud). Zes van de zusters verhuisden naar woningen in de St. Luciën­steeg die hun eigen­dom waren. Ze kregen een toelage van de stad voor de rest van hun leven, tot in 1633 de laatste zuster overleed.

De binnen­plaats van de meisjes in het voor­malige Burger­weeshuis, nu Amsterdam Museum (juni 2020).

De wees­kinderen, die tot dan toe nog in de Kalver­straat bij de Kapel ter Heilige Stede hadden gewoond, verhuisden naar het voor­malige klooster in 1580. Het Burger­weeshuis kreeg ook het terrein en de bezit­tingen toegewezen van het voor­malige Kartuizer­klooster (uit 1394 in de huidige Jordaan, in brand gestoken door een menigte in 1572) en de opbrengsten van de Kapel ter Heilige Stede.

De jongens­afdeling van het voor­malige Burger­weeshuis, nu Amsterdam Museum (juni 2020).

In 1632-1635 werden de terreinen grondig verbouwd, het Oude Mannen- en Vrouwen­huis aan de Kalver­straat werd aan het wees­huis toegevoegd als afdeling voor de jongens. Elke afdeling had nu een eigen binnen­plaats en aparte ingangen, de meisjes op de Sint Luciën­steeg en de jongens op de Kalver­straat.

Binnen­plaats van de meisjes in het Burger­weeshuis, schilderij van Nicolaas van der Waay, tussen 1875 en 1936.

Het wees­huis bleef hier tot 1966, toen het naar het IJsbaan­pad verhuisde. Na een ingrijpende verbouwing van 1966 tot 1975 werden de gebouwen het Amsterdam Museum (toen nog Amsterdams Historisch Museum). Het hele complex is een nationaal monument.

Posthumus

Op de St. Luciën­steeg 23-25 vind je de prachtige winkel van Posthumus uit 1865, waar ze allerlei soorten hoge kwaliteit stempels en een fraaie collectie ouderwets schrijf­materiaal hebben. Ze hebben prachtig brief­papier, kaarten en enveloppen van een luxe Italiaanse papier­maker in de collectie.

Hier vind je dingen die bijna nergens anders meer te vinden zijn, wat bezoekers en online bestel­lingen uit de hele wereld aantrekt. De winkel kreeg in 1920 het predikaat Hof­leverancier van Koningin Wilhelmina (1880–1962). Nathalie en Peter Breurken namen in 2005 de winkel over van Posthumus en zetten de kwaliteit en het vakman­schap voort. De Posthumus­fabriek (die naar Sloter­dijk verhuisde) bevoor­raad hen nog steeds.

Veel bedrijven in de stad maken gebruik van hun stempels, zoals Loetje voor de tafels, Holtkamp voor de bonbons en veel hotel­bars om hun ijs­blokjes van een logo te voorzien. Onder hun klanten zijn ook banken, advocaten, notarissen, deur­waarders en bedrijven op Schiphol.

Website Posthumus: https://www.posthumuswinkel.nl/