Nieuwezijds Voorburgwal

De Nieuwezijds Voorburgwal loopt vanaf het Spui tot de Martelaarsgracht, min of meer in de noord-zuid richting, met aan de oostkant een aantal kleine stegen naar de Nieuwendijk en de Kalverstraat. Dit was ooit een gracht, die in 1884 is gedempt. Vanwege de golvende vorm wordt er wel gespeculeerd dat het ooit een natuurlijk water was, later uitgediept en gekanaliseerd.

De Nieuwezijds Voorburgwal, Amsterdam, op de huidige kaart

De lokatie van de Nieuwezijds Voorburgwal op de huidige kaart.

Water uit de polders

Vanaf de 11e eeuw werden de polders van het Amstelland in het zuiden ontgonnen. Het overtollige water van die zuidelijke polders werd verzameld in de Boerenwetering, een kanaal dat ergens bij de Singelgracht eindigde. Toen de afwatering via het Spui (Rokin en Damrak waren nog water) niet voldoende bleek, werd de Nieuwezijds Voorburgwal gebruikt om het water af te voeren naar het IJ via de Nieuwezijds Kolk aan de noordkant.

De Nieuwezijds Kolk rond 1880, de Nieuwezijds Voorburgwal is nog niet gedempt.
Recht vooruit het Korenmetershuisje.

Oud & Nieuw, Voor & Achter

Vóór 1385 was Amsterdam keurig in twee helften verdeeld door de Amstel: de Oude Zijde in het oosten (met de Oude Kerk) en de Nieuwe Zijde in het westen (met de Nieuwe Kerk) — elke zijde had een burgwal aan de buitenkant. Toen na 1385 aan elke Zijde verderop nieuwe burgwallen werden opgeworpen, werd de oude burgwal de Voorburgwal genoemd (vóór de burgwal gelegen) en de nieuwe burgwal de Achterburgwal (achter de burgwal gelegen).

Nieuwezijds Voorburgswal bij de Bloemmarkt in 1686, schilderij van Gerrit Adriaensz. Berckheyde

De Nieuwezijds Voorburgwal bij de Bloemmarkt in 1686, schilderij van Gerrit Adriaensz. Berckheyde.

Voordat de Nieuwezijds Voorburgwal werd gedempt in 1884, heetten delen van de straat lang de gracht Pijpenmarkt, Boommarkt en Bloemmarkt. De Nieuwezijds Achterburgwal heet na de demping in 1867 de Spuistraat. De herenhuizen aan de Nieuwezijds Voorburgwal hadden oorspronkelijk allemaal grote achtertuinen, maar die zijn helemaal volgebouwd.

Nieuwezijds Voorburgwal, Amsterdam, met Café Scheltema op nummer 242

Nieuwezijds Voorburgwal, in het midden Café Scheltema op nummer 242 (2019).

Gebouwen

Achterkant van het Koninklijk Paleis op de Dam (uit 1648)
Nieuwe Kerk, gebouwd tussen 1380 en 1408
De vroegere ingang van het Amsterdam Museum op nummer 367 (weeshuis uit 1523)
Makelaers Comptoir (uit 1634) op nummer 75
Magna Plaza (het vroegere Hoofdpostkantoor, gebouwd 1895-1899) op de hoek van de Raadhuisstraat
Die Port van Cleve, ooit een oude brouwerij uit 1592, op nummer 176
Gebouw ’t Einde van de Wereld (uit 1875) op nummer 4-10
Candida gebouw (uit 1932) op nummmer 120-126
Gebouw Handelsvereniging Amsterdam (uit 1888) op nummmer 162-170
Rond nummer 280 het kleine pleintje van de Postzegelmarkt
Op nummer 282 het Betty Asfalt Complex (gebouw uit 1727)
Veel kranten hadden hier vanaf de 19e eeuw hun hoofdkantoor; ze vertrokken tussen 1967 en 1976
Journalistencafé Scheltema (uit 1908) op nummer 242

Achterkant van de Begijnhof-pastorie op Nieuwezijds Voorburgwal 373, Amsterdam

Achterkant van de Begijnhof-pastorie op de Nieuwezijds Voorburgwal 373, in Oud-Hollandse Neo-Renaissance stijl, met medallions van de 17e-eeuwse schrijver Joost van den Vondel en van priester en theoloog Leonard Marius (uit ongeveer 1885, van architect A.C. Bleys).

Herinrichting in 2021

De Nieuwezijds Voorburgwal krijgt een grote opknapbeurt als onderdeel van Amsterdam’s project Oranje Loper, waarbij ook alle bruggen tussen de Raadhuisstraat en het Mercatorplein worden vernieuwd. Het zuidelijke deel van de Nieuwezijds Voorburgwal (van de Paleisstraat tot het Koningsplein) wordt het eerst aangepakt, vanaf januari 2021. De Postzegelmarkt wordt een klein plantsoentje.