Gebouw Helios

Het Helios gebouw aan het Spui 15-19, ontworpen door architect Gerrit van Arkel in Art Nouveau stijl, werd gebouwd voor portret­fotograaf Max Bütting­hausen (1847-1906), een Duitse immigrant. In Amsterdam aangekomen in 1873, werkte hij eerst op het Singel 133 en na 1886 op het Spui. Hij woonde hier met zijn gezin — zijn naam staat nog steeds op de gevel.

Gebouw Helios uit 1900 in Art Nouveau stijl op het Spui 15-19, ontworpen door Gerrit van Arkel. Links, op de hoek met de Kalver­straat, winkel­gebouw Mercurius, waar Focke & Meltzer zat en waar Max eerst een verdieping huurde (februari 2021).

Max Büttinghausen

Max had een foto­grafische studio, eerst op het Singel 133, later op het Singel 512. Na 1886 verhuisde hij naar het Spui 7, waar hij een verdieping huurde in het gebouw van Focke & Meltzer (die glas­werk en servies­goed verkochten op de begane grond). Dat pand (winkel­gebouw Mercurius) was in 1885 gebouwd door de architecten H.P. Berlage and Th. Sanders. Focke & Meltzer sloot in 1979.

In 1894 kocht Max het pand Voetboog­straat 3 en verhuisde met zijn studio naar het Spui 15–17. In 1899 kocht hij nog twee panden, Spui 19 en Voetboog­straat 1. Hij was nu eigenaar van 5 naast elkaar gelegen gebouwen, die de hoek vormden van het Spui en de Voet­boog­straat. Bütting­hausen liet alle vijf gebouwen slopen in 1900 en er het Helios gebouw voor in de plaats zetten. In 1903 werd de binnen­plaats overdekt. Max stierf in 1906, maar zijn naam staat nog steeds op de voor­gevel.

Zum Barbarossa (1900-1907)

Op de Voet­boog­straat heeft het pand een mozaïek met een fruit­boom en twee speelkaart­klaveren, met erboven “Zum Barba­rossa”. Dit mozaïek — met in het Duits “naar de Barba­rossa” — wijst naar de kleine deur ernaast, die de ingang was van de bier­kelder Barba­rossa, daar geopend in  1900. De kelder was niet zicht­baar vanaf de straat, vandaar.

Hendrik Gerhard Jr., die de kelder oprichtte, stierf drie weken na de opening, 38 jaar oud. De Barba­rossa-kelder wisselde nog een paar keer van eigenaar, werd een illegale gokplek in 1906 en werd in 1907 gesloten. De voor­malige bierkelder wordt nu gebruikt door het personeel van de Seafood Bar.

Mozaïek en ingang van de voor­malige bier­kelder Barba­rossa in de Voet­boog­straat (februari 2021). De gevel­steen boven de deur rechts heeft een afbeelding van een dorps­gezicht. De steen zat oor­spronke­lijk op één van de gebouwen op de hoek die waren afgebroken om plaats te maken voor het Helios gebouw.

Maison Ledeboer (1909-1923)

Het Helios gebouw werd tussen 1907 en 1909 verkocht aan Maison Ledeboer, die opdracht gaven aan architect Gerrit van Arkel om het interieur in te richten als tea­room en lunch­room. De “Max Bütting­hausen” foto­studio zat nog steeds in het gebouw: zijn zoon Ernst zette de onder­neming voort tot 1929, op de boven­verdieping die hij huurde van de nieuwe eignaar. Maison Ledeboer was een beroemde delicatessen op de Kalver­straat 156. Hun tea­room in het Helios bestond tot 1923.

Advertentie voor Formosa (voorheen Maison Ledeboer), 19 December 1923 in het Algemeen Handels­blad.

Formosa (1923-1969)

In 1923 werd het gebouw verkocht aan Albert Heijn (1865-1945), die er een lunch­room, tea­room en restaurant van liet maken in Engelse stijl, met de naam Formosa. Hij liet het beheren door zijn zoon Gerrit. Op zondagen waren er matinées en diner­concerten. De boven­verdiepingen werden aan verschil­lende onder­nemingen verhuurd. Formosa sloot in 1969.

Eigenaar Albert Heijn kreeg veel kritiek toen hij het pand verkocht, omdat er weer een belang­rijk stuk cultu­reel erf­goed verloren ging. Eerder had hij al de fraaie American Lunchroom op de Kalver­straat 16-18 “gerenoveerd”, waarbij het prachtige interieur met marmer, klassiek hout­werk en glas-in-lood volledig vernield was.

Koperen en zilveren zak­spiegel, promotie­materiaal van Formosa, ergens tussen 1923 en 1935 (Amsterdam Museum).

Madame Tussaud’s (1969-1991)

In 1969 begon wassen­beelden­museum Madame Tussaud’s Panopticum hier op de begane grond, met de ingang aan de Kalver­straat. Nadat Madame Tussaud’s in 1991 naar de Dam was verhuisd, kwamen er verschillende bars en winkels in het pand. In 2014 werd hier het restaurant van de Seafood Bar geopend.

Gebouw Helios met de Seafood Bar (februari 2021).