Entrepotdok
Het Entrepotdok op het Kadijkseiland in het oostelijke deel van Amsterdam omvat 84 monumentale pakhuizen, gebouwd tussen 1708 en 1829, waar goederen werden opgeslagen voor doorvoer. Het hele gebied was omringd door een muur (rond Laagte Kadijk en Entrepotdok) en toegang was alleen mogelijk via het poortgebouw of via het water.

Hoofdpoort van het Entrepotdok, gezien vanaf het Kadijksplein (juni 2020).

Hoofdgebouw van het Entrepotdok uit 1830 op het Kadijksplein, ontworpen door Jan de Greef (1784-1835) (juni 2020).
De hoofdpoort
Op het fronton van de hoofdpoort staat in Romeinse cijfers het bouwjaar, met aan beide kanten een caduceus, de staf van Mercurius, god van de handel. Binnen het U-vormige gebouw (de galerij is tegenwoordig afgesloten) waren de kantoren. De poort werd bewaakt door hellebaardiers en bevatte de woningen van de directeur en de hoofdambtenaar — de hellebaardiers hadden hun kwartier aan het water.

Gezicht vanuit het Entrepotdokgebouw (juni 2020).

Gezicht vanuit het Entrepotdokgebouw richting Kadijksplein en Scheepvaartmuseum (juni 2020).
Architect De Greef bouwde in 1828 en 1829 ook de pakhuizen op de nummers 52-78. Hij ontwierp een hele rij pakhuizen als één complex, waarbij drie aaneengesloten pakhuizen een eenheid vormden. De nummers 30-35 werden ontworpen door architect G. Moele jr. In 1885 stortten de eerste dertien pakhuizen in — ze werden vervangen door laagbouw opslagruimtes. De pakhuizen zijn gemiddeld 5 m breed en 15 m hoog. De eerste 38 hebben een diepte van 30 m, vanaf nummer 52 een diepte van 40 m.

De lagere opslagruimtes aan het Entrepotdok, vervanging voor de ingestorte eerste dertien pakhuizen (juni 2020).
Een stukje geschiedenis
De oudste pakhuizen in dit complex werden na 1708 gebouwd. Voorafgaand aan de Franse periode (1794-1814) moest voor goederen in doorvoer op de Amsterdamse markten import- en exportbelasting worden betaald. In 1827 werden de pakhuizen eigendom van de staat en werd het complex uitgebreid en gerenoveerd. Het entrepot werd opgericht om deze belastingen te omzeilen — de goederen werden tijdelijk opgeslagen onder strenge douanecontrole. Belasting hoefde dan pas te worden betaald zodra de goederen op de markt gebracht werden. Entrepot betekent “verzegelde opslag”, de vracht was “entre” (Frans voor “tussen”) herkomst en bestemming.

Onder de lens het Entrepotdok op een kaart uit 1867.

Het Entrepotdok gezien vanaf de Nieuwe Herengracht richting de Plantage Muidergracht, tussen 1870 en 1880.
Veel pakhuizen zijn vernoemd naar Nederlandse en Belgische steden, de namen staan nog op de gevels. Na 1892 verloor het Entrepotdok zijn functie als opslag voor niet-gedeclareerde goederen, toen de stad een nieuw blok pakhuizen liet bouwen (het nieuwe Entrepotdok aan de Cruquiusweg) — het (oude) Entrepotdok werd toen weer een normale opslagplaats. Nadat het zijn douanefunctie aan het eind van de 19e eeuw had verloren stonden de gebouwen lang leeg. De stad nam de gebouwen over — hoewel deze vroegere pakhuizen oorspronkelijk op de nominatie stonden om te worden gesloopt, werden rond 1970 de eerste plannen gesmeed om ze tot woningen om te bouwen.
Ombouw naar appartementen
Tegen die tijd waren de meeste panden behoorlijk beschadigd door brand of gebrek aan onderhoud, maar de fundering en het casco waren meestal nog goed genoeg. Hoewel de financiering de nodige problemen opleverde, ging het sociale-woningbouwproject uiteindelijk toch van start. De begane grond zou worden getransformeerd in bedrijfsunits, boxen en garages. De bovenste lagen zouden een binnenplaats krijgen met toegang tot de appartementen. De woningen werden tussen 1982 en 1984 in delen opgeleverd.
Kalenderpanden
De zogeheten Kalenderpanden op Entrepotdok 87-98 hebben de namen van de maanden van het jaar. Deze pakhuizen, opgeleverd in 1840, waren de eerste gebouwen in Nederland waarbij gietijzeren onderdelen in de dragende constructie werden verwerkt. Ze hebben 208 smalle zuilen in grote open ruimtes op de bovenste verdiepingen. Nadat het Gemeente Energie Bedrijf (GEB) het terrein in 1993 had verlaten verhuurde de stad de panden tijdelijk aan een Waterlooplein-handelaar. De panden werden in de late jaren 1990 gekraakt en in 2000 ontruimd na een heftige en langdurige strijd, om later te worden verbouwd tot vrije-sector-appartementen. Alle pakhuizen aan het Entrepotdok hebben nu de status van beschermd monument.
Verbindingen
Het noordwesten van het Entrepotdok is verbonden met de Nieuwe Herengracht. Halverwege het Entrepotdok vind je de Entrepotdoksluis. Het zuidoostelijk deel van het Entrepotdok is verbonden met de Plantage Muidergracht. Het midden van het complex pakhuizen kun je bereiken via de Pelikaanbrug over de Nieuwe Vaart. De Nijlpaardenbrug is een ophaalbrug voor fietsers en voetgangers die het zuidelijk deel van het Entrepotdok verbindt met de Plantage Kerklaan.

Nijlpaardenbrug voor fietsers en voetgangers over het Entrepotdok.

De zolder van één van de pakhuizen in 1914
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.