Een schuilkerk in een grachtenpand
Aan de rand van het Wallengebied, op de hoek van de Oudezijds Voorburgwal 40 en de Heintje Hoeksteeg, ligt een kerk verborgen op de zolder van een grachtenpand uit de Gouden Eeuw. Deze katholieke schuilkerk is gewijd aan Sint Nicolaas (de beschermheilige van de stad Amsterdam), maar was bekend onder de naam Het Haentje of Het Hert. De naam Ons’ Lieve Heer op Solder dateert uit de 19e eeuw. De schuilkerk heeft meer dan twee eeuwen dienst gedaan, tot in 1887 de Sint Nicolaaskerk tegenover het Centraal Station klaar was. In 1888 werd het pand een museum (Museum Amstelkring).
De Alteratie
Op 26 mei 1578 werd in Amsterdam het toen katholieke stadsbestuur afgezet. Bij deze zogenaamde Alteratie speelden handelsbelangen een belangrijke rol. Een nieuwe raad werd gevormd, met 30 Calvinisten en 10 Katholieken. Al snel werden er plannen gepresenteerd om de stad en de haven aan de oostkant uit te breiden (de Lastage) en een nieuwe verdedigingswal (de Oude Schans) aan te leggen.
Als resultaat van de Alteratie gingen de parochiekerken en kapellen over in handen van de protestanten en kregen nieuwe namen. De vele kloosters in de stad werden eigendom van het nieuwe stadsbestuur en kregen andere (niet-religieuze) bestemmingen, zoals een wees- of tuchthuis. De kostbare boeken werden verzameld in de Nieuwe Kerk.

Katholieke schuilkerken in Amsterdam, 1578-1853
Katholieken mochten niet meer in het openbaar hun geloof belijden. Bijna de hele 17e eeuw was openbare katholieke beleving verboden in Amsterdam, maar de katholieken in Amsterdam (zo’n 20 procent van de bevolking) bezochten de missen in verborgen schuilkerken, waarvan Ons’ Lieve Heer Op Solder als één van de weinige is overgebleven. Deze katholieke schuilkerken werden door het protestantse stadsbestuur gedoogd. De clandestiene kerken waren eind 19e eeuw van belang, omdat ze het begin van de religieuze tolerantie markeerden.
Schuilkerk
Oudezijds Voorburgwal 40 lijkt een gewoon grachtenhuis — aan de buitenkant doet niets aan een kerk denken. Het gebouw dateert uit 1630 en kreeg in de 18e eeuw een andere gevel. In de Heintje Hoeksteeg kun je zien hoe diep het pand is. Kousenkoopman Jan Hartman kocht het in 1661 en liet het verbouwen met een kerk op zolder; de ingang van de kerk was in de Heintje Hoeksteeg. Van 2013 tot 2015 werd het buurpand op nummer 38 verbouwd en er kwam een ondergrondse passage onder de steeg naar het pand op nummer 40. Het gebouw is een Rijksmonument sinds 1970 en is één van de oudste museums in Amsterdam.
Subsidie en dreigende sluiting
Op 5 augustus 2020 werd bekend dat het voortbestaan van Ons’ Lieve Heer op Solder in gevaar is. Door geldgebrek kan het AFK (Amsterdams Fonds voor de Kunst) de aangevraagde vierjarige subsidie (€695.344 per jaar) niet uitkeren. Door de coronacrisis liep ook de kaartverkoop met zestig procent terug. Op 1 januari 2021 vervalt de subsidie van het AFK en het is te hopen dat dit unieke museum vóór die tijd op de één of andere manier wordt gered.
Website: https://opsolder.nl/
Update 25 augustus 2020
Goed nieuws: vandaag heeft het stadsbestuur besloten om Ons’ Lieve Heer Op Solder toe te voegen aan de zogenaamde “Amsterdam Basis Infrastructuur” (Amsterdam BIS), wat betekent dat het museum voor tenminste de komende vier jaar subsidie blijft ontvangen.
If you see this after your page is loaded completely, leafletJS files are missing.