De westkant van het Rokin, deel 2

Een korte geschiedenis van het Amster­damse Rokin stond al in de blog post: “De oost­kant van het Rokin”, met de oneven nummers. De west­kant van het Rokin heeft de even nummers en loopt van de Dam tot het Munt­plein. Omdat de west­kant van het Rokin nogal een lang stuk is, doe ik het in twee delen: deel 1 ging over het Rokin van Dam tot Spui, in deze post doen we het Rokin van Spui tot Munt­plein.

Kijkend naar het zuiden langs de westkant van het Rokin, van Arti richting Munt­plein (augustus 2023).

Spui

Tussen Rokin 110 en 112 ligt de ooste­lijke uitgang van het Spui, water tot 1882. Het Spui is al besproken in een eerdere blog­post.

Arti et Amicitiae, Rokin 112, rond 1870. Rechts het Spui, gedempt in 1882 (A. Jager, Stads­archief Amsterdam).

Rokin 112 – Arti et Amicitiae

Kunstenaars­sociëteit en tentoon­stellings­ruimte Arti et Amicitiae (Kunst en Vriend­schap), op de hoek van het Rokin en het Spui, werd van 1841 tot 1855 gebouwd, hun kunst­zaal werd ontworpen door architect M.G. Tétar van Elven. Dit was destijds de meest toon­aan­gevende kunstenaars­vereniging. Het gebouw is in de loop van de tijd vaak veranderd, de originele expositie­ruimte werd in oude glorie hersteld. De façade (die drie gebouwen achter één gevel verenigt) werd in 1856 door Jan Leliman ont­worpen.

De voorkant van het Arti et Amicitiae gebouw op Rokin 112 (februari 2022).

De ossenkop op de voor­gevel is het symbool van St. Lucas, de bescherm­heilige van kunst­schilders. Beeld­houwer Franz Stracké maakte de vier beelden die de gevel sieren in 1855, ze staan voor architectuur, beeld­houwen, schilderen en graveren. De houten originelen staan nu binnen in het gebouw, de beelden buiten zijn replica’s gemaakt in 1989. Onder de ramen van de eerste verdieping portret­medaillons van 16e en 17e eeuwse kunste­naars. Architecten H.P. Berlage en A.C. Bleys ont­wierpen een nieuw interieur met eiken trap in 1894, de hoofd­ingang werd toen naar het Spui verplaatst. In 1964 werd het gebouw gerestau­reerd en kwam de ingang weer op het Rokin.

Ossenkop (symbool van St. Lucas, bescherm­heilige van kunst­schilders) op het fronton van Rokin 112 (februari 2022).

Rokin 114 – Maatschappij tot Redding van Drenke­lingen

Het witte gebouw links van Arti is van rond 1800-1850 (delen van binnen zijn twee eeuwen ouder). Boven de toegangs­deur staat “Maat­schappij tot Redding van Drenke­lingen”. Zij kochten het gebouw rond 1850 en gebruiken nog steeds de vergader­zaal op de eerste verdieping. Het pand werd in 1902 verbouwd. In 1997 werd het gekocht door de stichting Arti Monumenten en in 1999 gerestaureerd. Op de begane grond (nummer 114A) zit galerie DSIGN.Amsterdam, die objecten verkopen van Neder­lands ontwerp (ze zitten ook op Staal­straat 13A en Amstel 176A).

Tekst boven de ingang van Rokin 114 (november 2023).

Rokin 116 – Best of Both

Het gebouw ernaast op Rokin 116 is behoorlijk scheefstaand naar boven toe. Gebouwd in 1733, werd het in 1881 verbouwd. Bij het dak zitten twee gebeeldhouwde hoofden, op de eerste verdieping drie beelden. Ooit was dit kunsthandel Waterman, nu juwelier Best of Both op de begane grond en apparte­menten erboven.

Rokin 108-110 tot 130 (van rechts naar links), gezien vanaf de Oude Turfmarkt (augustus 2023).

Rokin 118 – La Panetteria

Huis uit 1709, de winkelpui uit 1915, gerestau­reerd in 2020-2022. In de jaren 1930 zat hier antiek­handel Etienne Delaunoy. Dit was heel lang Tempo Team uitzend­bureau, nu zit hier La Panetteria, een Italiaanse bakkerij.

Rokin 120

Dit huis uit 1755 werd in 1871 verbouwd door architect Izak Gosschalk. Kleer­maker F. Wente had hier een winkel, hij verkocht ook dames­kleding op nummer 122. Premsela & Hamburger (opgericht in 1823), antiek, zilver en juwelen, zaten hier van 1953 tot 2000, toen ze naar Rokin 98 verhuisden. Er zat hier een tijdje een tandkliniek op de begane grond, die sloot in juli 2023.

Detail van de gevel van Rokin 120, veranderd door architect Izak Gosschalk in 1871 (februari 2022).

Rokin 122 – Mathieu Hart Antiques

Dit huis is van tussen 1800 en 1825, de stoep en de begane grond werden na 1898 veranderd. Kunst­handel A. Vecht zat hier van 1926 tot 1935. Hart Antiques (opgericht 1878) is hier sinds 1942 gevestigd en gebruikt een aantal verdiepingen.

Rokin 124 – Betty B. Tattoo

Gebouw uit 1711 met een houten winkel­pui van rond 1900, waarop een kroon met twee adelaars en de woorden Czar Crystal. Hogendoorn & Kaufman, die hier van 2013 tot 2019 zaten, verkochten keramiek, kristal, glas, porselein en serviezen. Nu zit hier Betty B. Tattoo & Piercing.

Rokin 118 tot 148 (van rechts naar links), gezien vanuit het Allard Pierson op de Oude Turfmarkt (mei 2022).

Rokin 126 – Agnes B.

Huis uit 1756, in de eerste helft van de 19e eeuw veranderd. Van 1927 tot 1954 zat hier kunst­handel Carel van Lier, die ten­toon­stellingen van moderne kunst orga­niseerde. Hij werd tijdens WO2 gedeporteerd en stierf in 1945 in een concentratie­kamp, zijn vrouw zette de kunst­handel voort na de oorlog. Nu zit hier Agnes B. kleding­winkel.

Rokin 128 – De Drie Graefjes

Huis uit 1804, verbouwd rond 1930, met restaurant De Drie Graefjes. Dit is hun tweede lunch­room, geopend in 2011 (de eerste Drie Graefjes zit op de Graven­straat bij de Nieuwe Kerk).

Rokin 130 – Drie Graefjes American Bakery

Dit huis uit 1770 met een gevel uit de 17e eeuw heeft een gevel­steen van rond 1650 met daarop een ruwe diamant, waarschijnlijk gebruikt door een slijper van edel­stenen. Nu zit hier de Drie Graefjes American Bakery, waar producten worden gebakken voor hun lunchrooms.

Rokin 124 tot 152 (van rechts naar links), gezien vanuit het Allard Pierson op de Oude Turfmarkt (mei 2022).

Rokin 132 – Amici

Huis uit 1827. In de jaren 1960 zat hier een passage van Rokin 132 naar Kalver­straat 175. Sinds 2022 is dit Italiaans restaurant Amici.

Rokin 134 – Dunkin’

Huis uit 1729, het monument werd in 1969 herbouwd. Nu is het Dunkin’, een donut­winkel.

Rokin 136 – Hollister

Gebouw uit 1827, met de ingang op Kalver­straat 179. Hier zat eerst kleding­zaak Claudia Sträter sinds 1971. Sinds 2019 is het Hollister, een keten die kleding in de stijl van Zuid-Californië verkoopt.

In het midden het Bonneterie­gebouw op Rokin 138-148, de Olie­slagers­steeg rechts ervan (augustus 2023).

Olieslagerssteeg

Rechts naast de vroegere Maison de Bonneterie, tussen Rokin 136 en 138, ligt de Olie­slagers­steeg. Olie­slagers persten olie uit zaden en waren hier actief in de 15e en 16e eeuw. De beroemde Haarlemmer­olie werd hier in kleine glazen flesjes verkocht, als een wonder­middel tegen allerlei ziektes en kwaaltjes. Het recept bevatte terebint­olie, zwavel, gezuiverde terpentijn, hars en een aantal geheime ingrediënten. De officiële Haarlemmer­olie was uitgevonden door onder­wijzer Claes Tilly in 1696. In de 19e eeuw werd de markt overspoeld door kopieën, omdat de firma was vergeten om het patent op tijd te vernieuwen. Omdat zeelieden en missionarissen altijd Haarlemmer­olie bij zich hadden, werd het product bekend en beroemd over de hele wereld.

Rokin 138-148 – Bonneterie

Josef Cohen en Rosa Wittgenstein openden in 1889 een winkel op de Kalver­straat 181, De Bonneterie. Rosa Wittgenstein was de nicht van Sally Berg, één van de oprichters van Hirsch op het Leidse­plein. Ze kochten verschillende andere panden op de Kalver­straat en in de Olie­slagers­steeg en lieten een nieuw pand neer­zetten, ontworpen door de architecten Albert Jacot en Willem Oldewelt (vorm­gegeven naar de 19e eeuwse Parijse modezaken). Gebouwd tussen 1900 en 1910 nam dit het hele stuk tussen Kalverstraat en Rokin in. De Bonneterie was hier gevestigd van 1909 tot 2014. Het pand sinds 1974 een rijks­monument.

Interieur van het vroegere Maison de Bonneterie, nu H&M (november 2023).

Tijdens WO2 werd de winkel leeggeroofd door de bezetter. Alle Joodse personeels­leden werden ontslagen en later gedeporteerd. De oprichters kregen in 1942 een vrij­geleide naar Portugal (in ruil voor een aantal heel waarde­volle schilderijen) en gingen later naar de Verenigde Staten. In het trappen­huis herinnert een plaquette aan de 68 verdwenen Joodse mede­werkers. Sinds 2015 wordt het pand gebruikt door Zweedse mode­zaak Hennes & Mauritz, afgekort H&M, de officiële ingangen op Kalver­straat 181-183 en Rokin 140.

Overgebleven inscriptie van Maison de Bonneterie op een kolom van Rokin 138-148 (november 2023).

Blindekatersteeg

De Blindekatersteeg ligt tussen H&M en Rokin 150. Deze steeg staat op geen enkele kaart van Amsterdam en is tegenwoordig gewoon een dood­lopend stukje tussen de huizen. Waar de naam vandaan komt is onbekend en er is bijna niets te vinden over de geschiedenis van de steeg.

Rokin 150 – Bulldog Gottahaves

Gebouw uit 1777, nu Bulldog Gottahaves, een souvenir­winkel.

Rokin 152 – Shanghai Noodle

Huis uit 1788, nu Shanghai Noodle.

Rokin 154-156 – Hotel des Arts

Dit hotel zit in twee identieke huizen in Lodewijk XIV stijl uit 1733, gebouwd door metselaar Cornelis Knijff en timmer­man Pieter Moock, in opdracht van het Maagden­huis op het Spui.

Links Rokin 164 en de Sint Joris­steeg, tot aan Rokin 148 rechts. Hotel des Arts in het midden (augustus 2023).

Rokin 158-160 – La Place

Deze tweelingpakhuizen met zwarte voorkant stammen uit 1768. Samen met Rokin 162 is dit nu restaurant La Place.

Rokin 162

Op Rokin 162 zit nu restaurant La Place, ingang ook op de Kalver­straat 201-203. Links ervan vind je de St. Jorissteeg.

Sint Jorissteeg

Tussen Rokin 160 en 162 ligt de St. Joris­steeg. Van hier tot de Olie­slagers­steeg lag ooit het St. Joris­hof (uit ongeveer 1350), een lepra­kolonie, destijds net buiten de stad. De kapel van dat zieken­huis werd in 1624 het gilde­huis van de timmer­lieden (Kisten­makers­huis, St. Jozefgilde), dat in 1901 werd afgebroken bij de bouw van Maison de Bonneterie. De steeg, die door V&D in 1934 was afgesloten, werd in 2018 weer toe­ganke­lijk gemaakt.

Het Boompje, vroegere katholieke huiskerk

Tot 1911 stond hier een katholieke kerk waar nu het V&D-gebouw is. Die kerk was in 1628 begonnen in een vroegere bier­brouwerij op Kalver­straat 213-215 als een katholieke schuil­kerk, gewijd aan St. Franciscus van Assisi. In 1661 werd de voor­gevel op de Kalver­straat veranderd in een dubbele normale halsgevel. Nadat meer aangrenzende panden waren aan­gekocht werd de huiskerk in 1676 vergroot. Er volgde een grote renovatie in 1730, maar omdat de protestantse regels nog steeds open­lijke katholieke uitingen verboden, kreeg de gevel aan de kant van het Rokin het uiterlijk van drie gewone pakhuizen. De begane grond diende als woningen en kantoren voor de geestelijken, de kerk zelf was op de eerste verdieping.

De vroegere katholieke kerk Het Boompje op Rokin 168, vóór 1911 (Stads­archief Amsterdam).

De verborgen kerk werd in 1771 vervangen door een groter gebouw, de drie pakhuis­gevels werden toen vervangen door een echte kerkgevel, ontworpen door architect M.G. Tétar van Elven. Tegen 1910 was de kerk flink bouw­vallig geworden en werd de grond verkocht aan Vroom & Dreesman. De kerk werd in 1911 afgebroken. De gevel­stenen met een boompje (die boven de ingangen hingen) zitten nu op de Boomkerk, Admiraal de Ruyter­weg 406, waar ook het originele interieur groten­deels naar toe verhuisde.

Rokin 174-164, het vroegere warenhuis van Vroom & Dreesmann in 1930. Links de zijgevel van Muntplein 2, de vroegere verzekeraar “De Nederlanden van 1845” (Paul Guermonprez, Stads­archief Amsterdam).

Rokin 168 – Het vroegere V&D-gebouw

Anton Dreesmann (1854-1934) en Willem Vroom (1850-1925) hadden beide stoffen­winkels en besloten in 1887 om samen te gaan werken. Het vroegere warenhuis van Vroom & Dreesmann, het complex tussen het Rokin en de Kalver­straat, bestaat uit een combinatie van verschillende gebouwen, die in de laatste honderd jaar een aantal keren gerenoveerd zijn.

Rokin tussen Muntplein en nummer 156, gezien vanaf de Oude Turfmarkt. Het Muntplein is links (augustus 2023).

Het grote warenhuis Vroom & Dreesmann, ontworpen door architect François Caron in 1912, had ingangen op Kalver­straat 213-215 en Rokin 168. Gedurende de jaren 1930 werd het complex opnieuw vormgegeven door architect Jan Kuijt.

Het tweede deel van het complex bestaat uit het 19e eeuwse gebouw van architecten Jacot en Oldewelt op de Kalverstraat, nu gerestaureerd, en twee pakhuizen uit de 18e eeuw aan beide kanten van de Sint Joris­steeg, een steeg tussen het Rokin en de Kalver­straat die in 1934 in het gebouw was opgenomen. Het pakhuis op Rokin 164 stamt uit 1768. V&D (afkorting van Vroom & Dreesmann) zat hier tot 2016.

Gevel van het vroegere warenhuis Vroom & Dreesman, vanaf de Oude Turfmarkt. Rechts de St. Jorissteeg (augustus 2023).

Architecten Office Winhov verbouwden het complex van 2016 tot 2018 en zij maakten de St. Joris­steeg weer toe­gankelijk. Er kwam een nieuwe ingang in de steeg die toegang geeft tot de kantoren op de bovenste verdiepingen. Nu zit online marktplaats Catawiki op een paar verdiepingen in het gebouw. Het Chinese elektrische automerk Zeekr neemt het gebouw op de begane grond in gebruik als showroom voor hun auto’s en laad­systemen.

Rokin 174 – gebouw De Nederlanden

Op de hoek van het Muntplein en het Rokin staat het gebouw “De Nederlanden van 1845”, ontworpen door H.P. Berlage (Muntplein 2-4, Kalver­straat 223, Rokin 174). Het pand, in 1895 gebouwd voor een verzekeraar, werd in 1911 vergroot en veranderd.

Gebouw “De Nederlanden van 1845”, hoek Rokin en Muntplein (november 2023).

Luchtfoto uit 1930, Muntplein in het midden, links de Vijzelstraat en rechts het Rokin (KLM Foto, Stads­archief Amsterdam).