De Drie Fleschjes

Waar de Gravenstraat, Eggertstraat en Blaeustraat samenkomen vind je één van de oudste proeflokalen van de stad, De Drie Fleschjes. Gelegen aan de voet van de Nieuwe Kerk, op de Gravenstraat 18, werd dit etablissement rond 1650 opgericht door de Bootz likeurstokerij — bedoeld om klanten de verschillende likeuren te laten proeven voordat ze tot aanschaf overgingen. Een hele muur vol houten vaten (veelal geadopteerd door bedrijven en personen) laat de verschillende producten zien.

Interieur van proeflokaal De Drie Fleschjes, Gravenstraat, Amsterdam

Interieur van De Drie Fleschjes, met kastelein en eigenaar Johannes Bulthuis (mei 2021).

Een likeur is een alcoholische drank, een basis van alcohol met toegevoegde smaakmakers als suiker, fruit, kruiden en specerijen. Likeuren zijn ontstaan uit de geneeskrachtige kruidenelixirs, die al in de 13e eeuw in Italië werden vervaardigd, vaak door monnikken. De tinnen maatbekers werden vroeger gebruikt om de (destijds nogal kostbare) glazen flessen mee te vullen, die de klanten zelf van thuis meebrachten. Een muur met vaten als deze werd een drankorgel genoemd — er werd namelijk regelmatig op de vaten geklopt, om door het geluid dat ze dan maakten in te schatten hoeveel drank er nog in elk vat zat. Sinds de 19e eeuw wordt de term drankorgel ook gebruikt om een doorgewinterde zuipschuit mee aan te duiden.

Binnen bij De Drie Fleschjes, Amsterdam, flessen achter de toog en een muur vol vaten

Binnen bij De Drie Fleschjes (januari 2020).

Kalkoentjes & Boswandeling

Kleine buikflesjes (kalkoentjes genoemd) staan in een vitrine opgesteld. Ze heten ook wel burgemeestersflesjes (vanwege de traditie om elke burgemeester na de ambtstermijn een fles met portret te geven). Deze flesjes stonden oorspronkelijk bij proeflokaal Wynand Fockink. Op de vloer ligt nog steeds zand, net als in de 17e eeuw. Het proeflokaal is zeker een bezoek waard, niet alleen vanwege de traditionele Corenwijn of speciale likeuren, maar zeker ook voor de goede sfeer en perfecte ouderwetse service op het terras. Binnen kun je traditionele jenevers proeven of één van de 35 verschillende likeuren.

Interieur van proeflokaal De Drie Fleschjes, Amsterdam, met een collectie oude flessen

Interieur van proeflokaal De Drie Fleschjes, collectie speciale flessen (juni 2020).

Eén van de meest succesvolle mixen die door De Drie Fleschjes geserveerd wordt is De Boswandeling — 3/4 wodka, 1/4 triple sec, met een scheutje angostura. Ze serveren ook Gulpener bier (uit Limburg), goede wijn en (naar gelang het seizoen) speciaalbieren, prima te combineren met traditionele borrelhappen als ossenworst, gehaktballen in jus en Beemster kaas met mosterd.

Grote opening in 1650

Het verhaal gaat dat er bij de opening van het proeflokaal op 29 juni 1650 veel toen belangrijke mensen aanwezig waren: dichter Jacob Cats, de schilders Jan Steen en Rembrandt van Rijn, de wetenschappers Constantijn Huygens en zijn zoon Christiaan, de familie Bicker (eigenaars van Bickerseiland), de nog jonge Baruch de Spinoza, zeevaarders Michiel Adriaenszoon de Ruyter en Maarten Harpertszoon Tromp. Bij de likeur werd toen haring geserveerd.

Gravenstraat, Amsterdam, tekening uit 1788 van Herman Schouten

Gravenstraat, tekening uit 1788 van Herman Schouten (1747-1822). Links op nummer 15 het Wijnroeierscomptoir (wijnmeterskantoor) en de Nieuwe Kerk. Rechts Gravenstraat 22, de vroegere Latijnse School, tussen nummer 20 en 18 de ingang van de Blaeustraat, op nummer 18 taveerne De Drie Fleschjes (Collectie Atlas Splitgerber, Stadsarchief Amsterdam).

Voorkant van de stokerij De Drie Fleschjes op de Gravenstraat, Amsterdam

Voorkant van de stokerij De Drie Fleschjes op de Gravenstraat, nu hotel Best Western (juni 2020).

Bootz distilleerderij

De stokerij en het proeflokaal werden in 1816 door Bootz aangekocht. Ze renoveerden in 1888 de stokerij en werden toen een echte fabriek, met distilleerketels met zo’n 3.600 liter inhoud. Tot 1956 waren stokerij en proeflokaal eigendom van de familie Bootz, daarna werd distillateur Bols de eigenaar. In de jaren 1980 stopte Bols met stoken in deze Bootz distilleerderij en in 1989 werd de oude stokerij verbouwd tot hotel.

Gravenstraat met de originele Drie Fleschjes distilleerderij, nu een hotel (juni 2020).

Gravenstraat

De Gravenstraat, vlak naast de Nieuwe Kerk, verbindt de Nieuwendijk met de Nieuwezijds Voorburgwal. De naam van de straat stamt uit de periode tussen 1299 en 1345, toen de graven van Hainaut hier in een herberg overnachtten als ze in Amsterdam waren. Op de hoek van de Gravenstraat en de Eggertstraat zit bakkerij en lunchroom De Drie Graefjes. Tussen de Eggertstraat en Blaeu Erf, huidige nummer 22, lag vroeger de Latijnse School, die later het Barlaeus Gymnasium werd, nadat ze in 1885 naar de Weteringschans 29 waren verhuisd.